Từ quốc lộ 31, ngã tư truyền hình thị trấn Chũ, rẽ trái theo hướng đi Khuôn Thần, đến ngã ba Kiên Thành, gặp biển chỉ dẫn lên Sơn Hải về hồ Cấm Sơn. Hồ Cấm Sơn có diện tích mặt nước 2600 km2, thuộc 4 xã của huyện Lục Ngạn là: Sơn Hải, Hộ Đáp, Tân Sơn Và Cấm Sơn. Nhưng điểm đẹp nhất của vùng hồ nằm trong địa bàn xã Sơn Hải. Mùa hạ hồ Cấm Sơn trong lành, mát mẻ. Mùa thu, nước hồ Cấm Sơn xanh trong, vi vút tiếng gió rừng. Khi đông về, xuân tới những màn sương phủ mờ khiến Cấm Sơn đẹp mộng mơ, huyền ảo…
Hồ Cấm Sơn nhìn từ trên cao. Ảnh: Trần Văn Tuấn
Ngay từ khi hình thành, Cấm Sơn đã trở thành nguồn cảm hứng để cố nhạc sĩ Phó Đức Phương viết bài ca “Hồ trên núi” nổi tiếng: Thuyền ta ngược, thuyền ta xuôi / Giữa dòng nước bạc nhịp chèo ta bơi / Ai đắp đập, ai phá núi / Cho hồ nước đầy (là) mặt gương soi / Non xanh (mà) nước biếc (ối a) / Khoan nhặt mái chèo (hừ là), khoan nhặt mái chèo ...
Bến thuyền, ngay gần ủy ban xã Sơn Hải, lái thuyền là anh Nông Đức Cường, một người vui vẻ và dễ mến, Ngồi ngắm cảnh trên mặt hồ lộng gió, cảnh lại đẹp, khiến du khách thích thú. Ở khoảng nước mênh mông giữa hồ, con thuyền như lạc vào miền trong xanh vời vợi. Cuối hạ, đầu thu, hồ Cấm Sơn hiện ra như một chiếc gương khổng lồ phản chiếu bức tranh rừng núi thơ mộng. Trong màn sương mờ sáng đầu thu, du khách đi trên hồ có thể bắt gặp cảnh tượng thú vị về những con thuyền đang mải miết chèo. Hàng loạt chiếc thuyền nhỏ thả lưới đánh cá. Nhiều hôm, có hàng trăm ngư dân ở 4 xã ven hồ đi đánh cá mưu sinh. Anh Nông Văn Héng (dân tộc Nùng), một ngư dân mưu sinh lâu năm trên lòng hồ Cấm Sơm tâm sự: “Bọn anh đi đánh cá trên hồ quanh năm, lượng cá hiện nay đã giảm đi nhiều, nhưng đây vẫn là nghề cho thu nhập của nhiều hộ dân vùng cao này. Hồ Cấm Sơn đặc biệt nhiều cá mè, cá chép…giăng lưới được con 4-5kg là chuyện bình thường”. Có thêm cảm nhận, dù cuộc sống đầy gian khó, nhưng họ vẫn rất tự tin, lạc quan, vui vẻ.
Hồ Cấm Sơn. Ảnh: Trần Văn Tuấn
Mang vẻ đẹp non nước hữu tình, nên chẳng khó hiểu khi nhiều du khách trong và ngoài tỉnh đã chọn hồ Cấm Sơn là điểm đến khám phá, dã ngoại cuối tuần. Đến xã Sơn Hải, Tân Sơn, Cấm Sơn (Lục Ngạn) hay Hòa Lạc (Hữu Lũng) du khách đều có thể thuê được thuyền dạo hồ.
Phía sau Ủy ban nhân dân xã Sơn Hải, đứng từ trên đỉnh ngọn núi, đưa tầm mắt về phía xa, cảnh như miền Tây Bắc, ruộng bậc thang, những vạt rừng xanh, nương bãi. Thấp thoáng một vài mái nhà tường trình mái ngói đơn sơ. Xung quanh hồ và trên các đảo, có sự định cư lâu đời của đồng bào Tày, Nùng, Sán Chỉ, Cao Lan... Các dân tộc trong đó đặc biệt người Tày ở vùng hồ Cấm Sơn vẫn giữ được nét đẹp văn hóa trong kiến trúc nhà ở, những ngôi nhà tường đất, mái lợp ngói âm dương.
Sơn Hải cũng là xã có nhiều dân tộc định cư. Mỗi dân tộc lại có những nét văn hóa độc đáo riêng, nên khu vực Sơn Hải nói riêng và vùng lòng hồ Cấm Sơn như một kho tàng văn hóa hấp dẫn du khách trong và ngoài tỉnh đến khám phá. Gặp ông Hoàng Ông Tâm, nguyên cán bộ thường trực Ủy ban nhân dân xã Sơn Hải, nay ông còn là nghệ nhân hát soong hao ở xã, ông cho Biết: Nếu du khách đến vào dịp mùa xuân hay các thời điểm trọng đại của đồng bào dân tộc, sẽ được gặp những chàng trai, cô gái người Nùng vận trang phục nâu chàm truyền thống hát sli, hát lượn, hát soong hao… Xã Sơn Hải có tỷ lệ người Nùng khá cao, ở đây có những CLB, hội nhóm hát các làn điệu truyền thống của dân tộc. Không chỉ nam thanh, nữ tú mà đến những ông, bà cao tuổi cũng say sưa chơi đàn tính, hát then…
Dd
Du khách trải nghiệm hồ Cấm Sơn. Ảnh: Văn Dương
Du lịch Cấm Sơn và Sơn Hải đang thay đổi và khởi sắc. Đã có nhiều đoàn du khách từ Hà Nội, thành phố Bắc Giang và các tỉnh lân cận… đến đây dã ngoại, thuê thuyền. Cùng với đó, việc đảm bảo an toàn cho khách đi tham quan, vấn đề xử lý rác thải du lịch bảo vệ cảnh quan thiên nhiên cũng đang được cơ quan chức năng tuyên truyền, quản lý. Tuy nhiên, đến nay du lịch hồ Cấm Sơn cũng như Sơn Hải, hiện vẫn ở dạng sơ khai, đang dần được đánh thức. Ở đây vẫn cần một hệ thống homestay, nhà nghỉ để phục vụ du khách có nhu cầu qua đêm…
Lê Đức Cương
