Đền Thần Nông, thuộc thôn Hố Mỵ, xã Cẩm Lý huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Ngôi đền được xây dựng trên dấu tích cổ thuộc sườn núi Huyền Đinh nhìn về phía sông Lục Nam. Gắn liền với đền Thần Nông, phía sau trong dãy núi Huyền Đinh là các ngọn núi 3 đống thóc, dãy núi thằng người và dãy núi luống cày ông Thuấn có hình hài khá rõ và truyền thuyết gắn liền với các ngọn núi. Đây được xem là vùng có vốn văn hóa và tín ngưỡng dân gian khá độc đáo. Theo tín ngưỡng nông nghiệp thần Nông là vị thần ban cho mưa thuận, gió hoà, mùa màng tươi tốt nên việc thờ cúng thần Nông trở thành nét văn hóa đặc sắc từ bao đời nay và được thể hiện ở nhiều nghi lễ thực hành tín ngưỡng khác nhau ở mỗi dân tộc, vùng miền như: Lễ cầu mùa, xuống đồng, cầu đảo, cúng cơm mới, tịch điền...
Ngôi đền Thần Nông được xây dựng trong năm 2017, đầu xuân 2019 khánh thành. Đây là một trong những ngôi đền hiếm hoi trong nước và duy nhất ở miền Bắc được xây để thờ Thần Nông. Toàn bộ khu đền được xây dựng trong một quần thể hài hòa, tựa sơn, hướng thủy cùng hệ thống đồng bộ như giao thông, công viên cây xanh, hồ nước, khu vui chơi giải trí…Đền xây dựng 5 gian 2 chái, 2 tầng, 8 mái đao cong. Trên đỉnh nóc đắp lưỡng long chầu nhật. Đền làm theo lối kiến trúc truyền thống bằng gỗ sến. Mái 6 hàng chân cột, tiền kẻ, hậu kẻ cân đối, có chạm khắc hoa văn. Hiên chạy xung quanh. Bao quanh nhà được bưng bằng gỗ theo kiểu khuôn tranh thay tường. Ba gian giữa làm cửa theo kiểu thượng song hạ bản có chạm khắc khá đẹp. Xung quanh nền được bó vỉa bằng đá xanh. Nối các cột hiên nhà được dựng các khuôn bằng đá chạm khắc hoa văn đẹp.
Tại Gian giữa đền có ban thờ tượng Vua Thần Nông và các vị vua Hùng; ban tả có 3 tượng thờ bà chúa Thượng Ngàn; ban hữu gồm 3 tượng thờ quan giám sát đại vương. Nằm trong khuôn viên khu vực đền, trên đỉnh núi phía sau là tòa phật địa mẫu được xây dựng 1 gian vuông, 2 tầng, 8 mái đao cong bằng gỗ. Trong đền có ban thờ và tượng Phật địa mẫu bằng đá trắng.
Theo truyền thuyết kể rằng, Vua Thần Nông sống cách chúng ta khoảng 5.000 năm, là người dạy dân nghề làm nông, chăm lo mùa màng, chế tạo cày bừa và là người đầu tiên làm lễ thượng điền và hạ điền. Ông cũng là người phát triển nghề thuốc trị bệnh cứu dân, độ thế. Vì thế, việc thờ cúng Thần Nông trở thành một nét văn hóa đặc sắc của các cư dân văn minh lúa nước. Truyền thuyết cho biết: Thần Nông là một trong 5 vị đế thời thượng cổ, dạy dân biết cày bừa, trồng trọt cũng gọi là Viêm Đế. Xưa cháu ba đời của Viêm Đế họ Thần Nông, là Đế Minh sinh ra Đế Nghi. Đế Minh nhân đi tuần phương Nam đến Ngũ Lĩnh, lấy con gái Vụ Tiên, sinh ra Kinh Dương Vương. Đế Minh lập Đế Nghi làm con nối ngôi cai trị phương Bắc, phong cho Kinh Dương Vương làm vua cai trị phương Nam. Kinh Dương Vương lấy con gái Động Đình Quân là Thần Long, sinh ra Lạc Long Quân. Lạc Long Quân lấy bà Âu Cơ sinh ra 100 con trai là tổ của Bách Việt. Một hôm, vua bảo Âu Cơ rằng: Ta là giống rồng, nàng là giống tiên, thủy tổ khác nhau, chung hợp thật khó. Bèn từ biệt nhau, chia 50 người con theo mẹ về núi, 50 người con theo cha về biển, phong con trưởng là Hùng Vương nối ngôi.”
Nhân dân trong vùng lưu truyền huyền tích rằng, vào một đêm có một người vị khách từ phương xa tìm đến và dừng chân trên một đỉnh núi cao (nơi hiện đang đặt tượng Mẫu) thì có một cơn gió mát từ trong núi thổi ra. Đứng trên đỉnh núi, chòm sao Thần Nông sáng rực, rất gần, có thể đếm rõ từng con vịt của Thần Nông trên dải sông Ngân Hà. Kết hợp với những dấu tích còn lưu lại, người dân trong vùng có một niềm tin sâu sắc rằng nơi đây chính là huyệt đạo của Thần Nông. Quan niệm của cư dân nông nghiệp cho rằng thờ cúng Thần Nông để cầu mong mùa màng được tốt tươi, thóc nhiều, rau lắm, nhà nhà đều no đủ: “Phong thuận vũ hoà”, “phong đăng hoà cốc”, “quốc thái dân an”... Gắn liền với đền Thần Nông tại xã Cẩm Lý là dãy núi Huyền Đinh, nơi còn nhiều dấu tích phản ánh về nghề nông của người dân còn lưu truyền trong dân gian.
Lễ khai hội đền Thần Nông ở Hố Mỵ, xã Cẩm Lý được tổ chức vào ngày 16, tháng Giêng hàng nằm đáp ứng nhu cầu về văn hóa tâm linh của du khách thập phương và nhân dân trong vùng, mở ra một hành trình mới trên đường khám phá về vùng đất văn hoá, du lịch tâm linh phía Tây Yên Tử như Khu du lịch sinh thái Chùa Vĩnh Nghiêm; Suối Mỡ; Khu du lịch tâm linh sinh thái Tây Yên Tử và kết nối với khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc (Hải Dương) và Yên Tử (Quảng Ninh).
Văn Dương
