Khai thác văn hoá truyền thống để phát triển sản phẩm du lịch đã và đang mang lại những hiệu quả tích cực. Vừa bảo tồn phát triển được các giá trị văn hoá truyền thống, vừa khai thác để hình thành nên những sản phẩm du lịch độc đáo, khác biệt và thu hút được sự quan tâm của du khách. Bảo tồn và khai thác Sịnh ca cho phát triển du lịch cũng chính là mục tiêu của đề án “Bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021-2030”.
Văn hoá và Sình ca Cao Lan- nguồn di sản quý
Người Cao Lan tập trung chủ yếu ở một số xã vùng cao của tỉnh. Tuy chiếm tỷ lệ không lớn trong cộng đồng dân cư, nhưng văn hoá Cao Lan ở Bắc Giang lại có nhiều nét độc đáo, khác biệt. Họ là cộng đồng người có tiếng nói, chữ viết riêng. Trong đời sống văn hoá tinh thần, người Cao Lan có những tín ngưỡng độc đáo, có nhiều truyện cổ, thơ ca, tục ngữ, hò vè, hát Sịnh ca. Người Cao Lan tôn thờ Phật giáo, Nho giáo nhưng đậm nét là việc thờ cúng tổ tiên. Người Cao Lan có những dịp hội hè, đình đám để cảm tạ Thần Phật, trời đất đồng thời bồi đắp đời sống văn hoá tinh thần vào các dịp Tết Nguyên đán, đầu xuân. Lễ hội có ý nghĩa quan trọng đối với người Cao Lan để ôn lại sự tích xa xưa của tộc họ và giáo dục truyền thống văn hoá dân tộc cho các thế hệ, đồng thời cũng là dịp đồng bào cầu một năm mới làm ăn thịnh vượng, mùa màng bội thu.
Một trong những “đặc sản” của người Cao Lan là làn điệu Sịnh ca- một loại hình diễn xướng dân ca truyền thống của đồng bào Cao Lan đã được công nhận là di sản phi vật thể quốc gia năm 2012. Sịnh ca được ghi lại bằng chữ nho (chữ Hán), hát bằng tiếng dân tộc Cao Lan, sau đó sẽ hát tiếp lời dịch bằng tiếng phổ thông. Triết lý trong sình ca vô cùng sâu sắc, với những câu hát ca ngợi tình yêu đôi lứa, tình yêu quê hương đất nước, hát về con người, vũ trụ… Những câu hát Sình ca không chỉ thắm đượm tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu đôi lứa mà còn có những khát vọng về cuộc sống hạnh phúc. Hơn nữa nó còn mang một giá trị nhân văn sâu sắc phản ánh đầy đủ hiện thực cuộc sống và thế giới tâm hồn của người Cao Lan.
Không gian diễn xướng của Sịnh ca Cao Lan là ở trong nhà, ngoài đường, ở chợ, thậm chí là trên đồi, trong rừng hay trên nương rẫy. Đó là những bài hát hỏi thăm gia cảnh, gia đình, quê hương thể hiện tâm tư tình cảm của… Sịnh ca có thể là các khúc hát ru của mẹ cho con, bà cho cháu. Hát mừng năm mới của làng xóm láng giềng với nhau mỗi độ xuân về. Hát đố, hát giao duyên đối đáp giữa các nam thanh, nữ tú với nhau. Hay là hát trong đám cưới của các vị khách để mừng cho cô dâu, chú rể.
Khai thác văn hoá người Cao Lan và Sịnh ca cho phát triển du lịch ở Xuân Lương
Xã Xuân Lương là địa phương có nhiều tài nguyên cho phát triển du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng (DLCĐ). Ở các khu vực bản Xoan có nhiều suối thác đèo Ngà, Rãnh Cộc, tại làng Xuân Lung còn có cây lim cổ thụ được công nhận là cây di sản Việt Nam được đánh giá là trên ngàn năm tuổi. Có rất nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp với những hồ lớn như hồ Ngạc Hai, hồ Quỳnh, hồ Suối Ven, cùng rất nhiều đình, đền, chùa được xếp hạng là di tích cấp tỉnh.
Người Cao Lan lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa, nét sinh hoạt truyền thống của người Cao Lan trong đó có di sản văn hoá Sịnh ca Cao Lan. Và việc đưa Sịnh Ca vào hoạt động du lịch, góp phần phát triển DLCĐ tại địa phương là một việc là cần thiết, vừa góp phần khôi phục, bảo tồn một loại hình nghệ thuật cổ vừa góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành du lịch.
Hiện nay, việc khai thác giá trị văn hóa của dân tộc Cao Lan cho phát triển du ở Xuân Lương đã có được kết quả tích cực. Du khách đến Bản Ven sẽ được tìm hiểu văn hóa của dân tộc Cao Lan qua trang phục, phong tục tập quán, qua lao động sản xuất, qua các món ăn được chế biến theo bí truyền của người Cao Lan. Phát triển du lịch cộng đồng tại Bản Ven, xã Xuân Lương, bên cạnh khai thác những lợi thế về tài nguyên thiên nhiên thì rất cần các giải pháp bảo tồn giữ gìn những nét văn hóa truyền thống của các dân tộc tại địa phương, nhất là loại hình nghệ thuật truyền thống, di sản văn hóa phi vật thể trong đó có hát Sịnh ca Cao Lan. Ngày nay xã hội phát triển Du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn gắn với hoạt động văn nghệ quần chúng đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong các hoạt động trải nghiệm du lịch. Do vậy để du khách được trải nghiệm và tìm hiểu những giá trị văn hóa địa phương thì việc khai thác Sịnh ca Cao Lan để phục vụ cho mục đích phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn mang lại giá trị thiết thực cho chính quyền và người dân.
Do vậy để khai thác văn hoá người Cao Lan nói chung và Sịnh ca nói riêng cho phát triển du lịch cộng đồng địa phương cần triển khai đồng bộ các giải pháp, trong đó tập trung:
Thành lập, duy trì các Câu lạc bộ, kêu gọi mọi tầng lớp nhân dân tham gia vào các câu lạc bộ đó đặc biệt là lớp trẻ. Tuyên truyền và giới thiệu hát Sịnh ca trên các phương tiện thông tin đại chúng, đi đôi với việc xuất bản những ấn phẩm văn hóa với nội dung về hát Sịnh ca cả nước và địa phương. Trước mắt cần xây dựng một kế hoạch sưu tầm các ghi chép về văn hoá truyền thống của người Cao Lan…tiến tới việc tư liệu hóa các tác phẩm âm nhạc để dàn dựng các chương trình bảo tồn.
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Giang cần tham mưu cho tỉnh có những chính sách phù hợp, hỗ trợ kinh phí cho các CLB hoạt động, chính sách ưu đãi đặc biệt đối với các nghệ nhân cũng như các học viên tài năng để kịp thời đào tạo đội ngũ nghệ nhân kế cận. Bên cạnh đó cần tiếp có dự án bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc Cao Lan, qua đó có thêm kinh phí của Nhà nước, kết hợp huy động sự bảo trợ của các doanh nghiệp cũng là một giải pháp để hỗ trợ cho các nghệ nhân và các học viên theo đuổi con đường nghệ thuật của mình
Phát huy vai trò của nhà văn hóa thôn bản trong việc tổ chức các cuộc giao lưu sinh hoạt văn hóa, văn nghệ quần chúng. Không chỉ tổ chức hát Sịnh Ca trong các dịp lễ Tết, hội hè, các dịp quan trọng của làng mà thường xuyên tổ chức các hội thi, liên hoan văn nghệ dân tộc để chọn lọc tài năng, thu hút đông đảo quần chúng nhân dân tham gia tạo môi trường văn hóa vui tươi, lành mạnh sao cho các thế hệ kế tiếp nhau trong các bản làng Cao Lan vẫn vang mãi tiếng Sịnh ca.
Khôi phục và bảo tồn các giá trị truyền thống như nhà sàn, trang phục, khuyến khích người dân mặc trang phục truyền thống trong sinh hoạt cộng đồng. Khuyến khích và hỗ trợ việc hình thành các quầy hàng lưu niệm có các sản phẩm mang đặc trưng riêng của dân tộc Cao Lan tại nhà sàn bản Ven như đồ dùng sinh hoạt, dụng cụ sản xuất… để quảng bá nét đẹp văn hóa cho du khách.
Tổ chức kết nối cho các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành xây dựng tour du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn đến Bản Ven. Cùng với các hoạt động thăm thú, trải nghiệm hoạt động sản xuất nông nghiệp và cuộc sống thường ngày của người dân, du khách sẽ được tìm hiểu, thưởng thức nghệ thuật Sịnh Ca của đồng bào dân tộc Cao Lan. Đưa Sịnh Ca trở thành một loại hình dịch vụ du lịch không thể thiếu khi du khách đến với bản Ven để qua đó góp phần làm phong phú sản phẩm du lịch cộng đồng tỉnh Bắc Giang trong thời gian tới./.
Minh Chiến
