Khu du lịch tâm linh sinh thái Tây Yên Tử thuộc xã Tây Yên Tử, tỉnh Bắc Ninh, bao gồm các di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh nẳm dọc sườn Tây của dãy núi Yên Tử linh thiêng. Đây là vùng đất địa linh, núi non hùng vĩ, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp. Hằng năm khu du lịch đón hàng chục nghìn du khách đến chiêm bái, lễ phật, vãn cảnh …
Hành hương về Tây Yên Tử theo tỉnh lộ 293 (đường Tây Yên Tử), ngoài việc chiêm bái thắng tích tôn giáo nổi tiếng, du khách còn cảm nhận vẻ đẹp yên bình của vùng đất Bắc Ninh. Núi Yên Tử nằm trên cánh cung Đông Triều ôm gọn vùng Đông Bắc Việt Nam, sườn đông chủ yếu thuộc tỉnh Quảng Ninh, sườn tây thuộc một số xã, phường của tỉnh Bắc Ninh. Hiện tại khu vực Tây Yên tử còn lưu lại nhiều di tích, công trình lịch sử-văn hóa liên quan đến tôn giáo, gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển của thiền phái Trúc lâm do Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập vào cuối thế kỷ 13.
Qua khảo sát, các nhà nghiên cứu đã thống kê được 130 di tích lớn nhỏ nằm trong khu vực Tây Yên Tử. Tỉnh Bắc Ninh đã lập hồ sơ đề nghị và công nhận 26 điểm di tích cấp tỉnh và cấp quốc gia. Với hệ thống các chùa tháp, di tích lịch sử-văn hóa và sự kỳ vĩ của núi rừng trùng điệp, thảm thực vật và nhiều loài động vật phong phú đã tạo nên một Yên Tử đầy tiềm năng. Cùng với Đông Yên Tử của Quảng Ninh, Tây Yên Tử Bắc Ninh được phối hợp, kết nối thành quần thể danh thắng Yên Tử thống nhất, tạo điều kiện cho phát triển du lịch, phát huy các di sản văn hóa mà cha ông ta để lại.
Tây Yên Tử Bắc Ninh gắn liền với thiền phái Trúc Lâm Yên Tử (thế kỷ XIII) - dòng thiền Việt Nam do Phật Hoàng Trần Nhân Tông sáng lập. Nếu núi Yên Tử là nơi Phật Hoàng Trần Nhân Tông tu hành, nơi lưu giữ xá lị của Ngài sau khi viên tịch, thì Tây Yên Tử là con đường hoằng dương Phật pháp của Ngài. Phía sườn Tây Yên Tử còn ghi dấu hàng loạt các di tích minh chứng giai đoạn hưng thịnh của thiền phái Trúc Lâm như: Chùa Vĩnh Nghiêm, Am Vãi, Hồ Bấc, Bình Long, Suối Mỡ...
Khu du lịch tâm linh sinh thái Tây Yên Tử được khởi công xây dựng năm 2014 với tổng diện tích 13,8ha, được chia làm 4 cụm chùa độc lập gồm: Chùa Trình, chùa Hạ (chùa Phật Quang) và chùa Trung, chùa Thượng (chùa Kim Quy). Các điểm chùa có cao độ từ 145m đến điểm cao nhất gần 1000m, kết nối với tương Phật Hoàng Trần Nhân Tông và chùa Đồng trên đỉnh Tây Yên Tử. Khu vực xung quanh chùa Hạ là trung tâm của khu du lịch với địa hình bằng phẳng, nằm ở vị trí thuận lợi, phía trước có núi; là trung tâm diễn ra các hoạt động du lịch và là nơi để du khách chuẩn bị cho hành trình leo núi và các hoạt động tôn giáo; gồm nhiều hạng mục như: công viên sinh thái; khu tái hiện Hoàng thành Thăng Long; các nhà hàng; trung tâm hội nghị; trung tâm du khách; bảo tàng; làng tâm linh; quảng trường sự kiện; khách sạn; ga cáp treo; khu nghỉ dưỡng bên suối và khu đi bộ cho du khách... Khu vực xung quanh chùa Trung nằm giữa núi Yên Tử, chủ yếu là các đài vọng cảnh; đường đi bộ lên chùa Thượng; đường cáp treo; khu vực hiên Yên Tử; điểm tốt nhất để dừng chân nghỉ ngơi; khu nghỉ dưỡng trong rừng; khu dịch vụ du lịch; ga cáp treo; thông tin, nhà hàng, mua sắm... Khu vực xung quanh chùa Thượng được coi là đích đến của hành trình leo núi và thực hành thiền.
Những năm gần đây, khu du lịch sinh thái-tâm linh Tây Yên Tử đã thu hút đông đảo du khách về tham quan, hành hương. Thương hiệu du lịch "Về miền đất thiêng Tây Yên Tử" được định hình và đã trở thành điểm đến hấp dẫn của tỉnh. Bên cạnh đó, lễ hội Xuân Tây Yên Tử gắn với Tuần văn hóa du lịch tổ chức dịp đầu năm với nhiều hoạt động phong phú là dịp để quảng bá các giá trị văn hóa đặc sắc, nổi bật về tiềm năng du lịch của tỉnh, đặc biệt là không gian văn hóa - phật giáo Trúc Lâm của vùng Tây Yên Tử đến với khách du lịch trong và ngoài tỉnh, đồng thời thu hút các nguồn lực, kết nối văn hóa - du lịch vùng Yên Tử (Quảng Ninh - Hải Dương - Bắc Ninh), góp phần quảng bá và định vị thương hiệu du lịch tỉnh thời gian qua.
Với lợi thế gần thủ đô Hà Nội, tỉnh đã xúc tiến kết nối tour, tuyến với các công ty lữ hành ở thủ đô; xây dựng, khai trương sản phẩm du lịch Hà Nội-Tây Yên Tử. Ðồng thời, các tour, tuyến du lịch nội địa và liên tỉnh (Thái Nguyên, Hải Dương, Quảng Ninh) cũng đã bắt đầu hình thành phục vụ du khách.
Hiện nay, Bắc Ninh đang tập trung xây dựng các sản phẩm du lịch đặc thù, trong đó có phát triển tuyến du lịch Tây Yên Tử với sự kết hợp khai thác thế mạnh tổng hợp các loại hình du lịch, đặc biệt là du lịch sinh thái - du lịch tâm linh, xen kẽ là du lịch thể thao leo núi, du lịch nghỉ dưỡng…Bên cạnh đó tỉnh Bắc Ninh cũng đã phối hợp với tỉnh Quảng Ninh trong việc xây dựng, kết nối tour tuyến để tạo thành một quần thể danh thắng Yên Tử thống nhất, tạo điều kiện cho phát triển du lịch cũng như phát huy các di sản văn hóa tâm linh của các địa phương.
Để tiếp tục kết nối mạch nguồn tâm linh cho phát triển tuyến du lịch này, hiện nay tỉnh Bắc Ninh đang tiếp tục triển khai các hoạt động khảo sát, nghiên cứu để khôi phục lại con đường hoằng dương Phật pháp của vua Trần Nhân Tông và thiền phái Trúc Lâm Yên Tử để xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù thu hút khách du lịch đến với địa phương. Năm 2023, UBND tỉnh đã phê duyệt Đề án "Phục dựng Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị Tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử, giai đoạn 2023-2030". Mục tiêu của Đề án là nghiên cứu, xác định, nhận diện giá trị hệ thống di tích lịch sử - văn hóa phía Tây Yên Tử, tạo ra các sản phẩm, tour, tuyến, điểm du lịch mang sắc thái riêng của tỉnh Bắc Ninh. Từ đó, đưa du lịch tâm linh Tây Yên Tử phát triển cùng với không gian tâm linh Đông Yên Tử (Quảng Ninh) và Côn Sơn - Kiếp Bạc (Hải Dương) để có một hệ thống các sản phẩm du lịch tâm linh mang tính tổng thể... Theo nội dung Đề án, việc phục dựng các điểm di tích gắn với "Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị Tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử" có tổng chiều dài dự kiến hơn 95 km, đi qua 15 điểm di tích, thắng cảnh (cả bằng tuyến đường bộ và tuyến đường sông).
Bên cạnh đó, Kế hoạch 298, ngày 28/6/2021 của UBND tỉnh thực hiện Nghị quyết số 112, ngày 15/6/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển du lịch giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 sẽ tập trung xây dựng 4 sản phẩm du lịch chủ lực của tỉnh, trong đó có du lịch văn hóa - tâm linh. Huy động nguồn lực đầu tư phát triển các khu, điểm du lịch Tây Yên Tử gắn với “Con đường Hoằng dương Phật pháp của các Phật tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử”; xây dựng, phát triển “Du lịch Tây Yên Tử” thành thương hiệu du lịch của Bắc Ninh. Trên cơ sở nội dung các nghị quyết, kế hoạch, đề án về phát triển du lịch do tỉnh ban hành, Ban Chỉ đạo phát triển du lịch tỉnh tập trung cao các giải pháp, phấn đấu hoàn thành mục tiêu đề ra. Các địa phương, đơn vị, tăng cường quảng bá tiềm năng du lịch. Chú trọng mời gọi những đơn vị tư vấn có uy tín trong và ngoài nước làm công tác quy hoạch.
Vừa qua, quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm-Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm-Côn Sơn, Kiếp Bạc được ghi danh sẽ là cơ sở và là một trong những tiềm năng để thúc đẩy du lịch tỉnh vùng Tây Yên Tử gắn với Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử.
Với định hướng phát triển bền vững, gắn bảo tồn di sản với phát triển kinh tế du lịch, tỉnh Bắc Ninh đang từng bước đưa Tây Yên Tử trở thành trung tâm du lịch văn hóa tâm linh tiêu biểu của khu vực. Hạ tầng được đầu tư đồng bộ, dịch vụ du lịch ngày càng chuyên nghiệp, công tác truyền thông được đẩy mạnh… tất cả đang góp phần nâng tầm hình ảnh “miền non thiêng Tây Yên Tử” trên bản đồ du lịch Việt Nam./.
Nguyễn Thuý
